भिटामिनको सेवनले हामीलाई स्वस्थ बनाउँछ भनेको त हामीले धेरै सुनेका छौं । तर भिटामिन शरीरलाई किन चाहिन्छ र यसले के गर्छ ? भन्ने कुरा भने कमैलाई मात्र थाहा होला ।
भिटामिन यौगिक हो, जुन हाम्रो शरीरलाई राम्रोसँग काम गर्न आवश्यक पर्छ । शरीरलाई आवश्यक पर्ने केही भिटामिन आफैंले बनाउन सक्दैन, जसले गर्दा खानेकुराको माध्यमबाट प्राप्त गर्नुपर्ने हुन्छ । भिटामिन ए, बी, सी, डी र ई यस्ता तत्त्व हुन्, जुन शरीरका लागि निकै आवश्यक पर्छ ।
भिटामिनले शरीरमा के काम गर्छ ?
भिटामिनले शरीरमा मोटाबोलिज्मलाई नियमित राख्छ । खासगरी महिलालाई मासिकस्राव, गर्भावस्था, बच्चा जन्माएको बेला, मेनोपोज आदिको अवस्थामा भिटामिन निकै आवश्यक हुन्छ ।
आयुष अधिकारी, पोषणविद्
भिटामिन बिना, हाम्रो शरीरले खानालाई ऊर्जामा रूपान्तरण गर्ने, हड्डी, दाँत, मांसपेशी, छाला, रगत र कपालको निर्माण र मर्मत गर्ने, हाम्रो मस्तिष्क, आँखा, स्नायु र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई राम्रो काम गर्ने क्षमता प्रदान गर्ने जस्ता महत्त्वपूर्ण काम गर्न सक्दैन । त्यसैले यी सबै कार्यहरू गर्न शरीरलाई भिटामिन चाहिन्छ ।
केही भिटामिनहरू अन्य पोषक तत्त्वहरूसँग मिलेर पनि काम गर्छन् । भिटामिन सीले बिरुवाको खानाबाट आइरन सोस्न मद्दत गर्छ भने भिटामिन डीले क्याल्सियम सोस्न मद्दत गर्छ । प्लस भिटामिन ए, सी र ई सबैमा एन्टिअक्सिडेन्ट प्रभावहरू छन्, जसको मतलब तिनीहरूले हाम्रो कोषिकाहरुलाई फ्री–र्याडिकल क्षतिबाट जोगाउन मद्दत गर्छ ।
भिटामिनले शरीरलाई राम्रो आकारमा राख्न मद्दत गर्छ, संक्रमणबाट बच्न मद्दत गर्छ, भिटामिनहरूले हड्डीहरू बलियो बनाउन, घाउहरू निको पार्न, प्रतिरक्षा प्रणाली बढाउने काम पनि गर्छ ।
विभिन्न प्रकारको भिटामिन
भिटामिन पानीमा घुलनशील र फ्याटमा घुलनशील दुई समूहमा बढ्न सकिन्छ । बोसोमा घुलनशील भिटामिन ए, डी, ई र के हाम्रो कलेजो र फ्याटी टिस्युमा भण्डारण हुन्छ । यसको मतलब यो हो कि हामीले यी भिटामिनहरू हरेक दिन खानुपर्दैन ।
पानीमा घुलनशील भिटामिन सी, थायामिन, रिबोफ्लेभिन, नियासिन, प्यान्टोथेनिक एसिड, बायोटिन, फोलेट र बी १२, भण्डारण हुँदैन । त्यसैले यी भिटामिनहरू हरेक दिन खानु राम्रो हुन्छ ।
यी खानेकुराबाट भिटामिन पाउन सकिन्छ
भिटामिन ‘ए’ दूध, दही, बटर, पनिर, गाँजर, टमाटर, अण्डा, हरियो सागसब्जी तथा पहेंलो फलफूलबाट पाउन सकिन्छ ।
पत्तेदार हरियो सागसब्जी, गहुँ, जौ, दूध, दही, अण्डा, केरा, चामल, प्याज, लसुन लगायतबाट भिटामिन बी प्राप्त गर्न सकिन्छ ।
भिटामिन सी सामान्य तथा कागती, सुन्तला, मौसम, अमला लगायतका अमिलो फलफूलबाट पाउन सकिन्छ । यसबाहेक, अम्बा, स्याउ, मेवा, भुइकटरमा पनि यसको भरपुर मात्रा हुन्छ ।
दूध, दही, पनिर, अण्डाद्वारा शरीरमा भिटामिन ‘डी’को पूर्ति गर्न सकिन्छ । भेजिटेबल आयल, बदाम, चोकरयुक्त आटा, काजु, नरिवल पानी, दूध, दहीबाट भिटामिन ‘ई’ पूर्ति गर्न सकिन्छ ।
हरियो सागसब्जी, बन्दा, रंगीविरंगी तरकारी, सोयाबिन तथा जैतुनको तेलमा भिटामिन ‘के’को पाइन्छ । यो भिटामिनले हड्डी बलियो बनाउनुका साथै हृदयाघात समेत कम गर्छ ।
